Muški reproduktivni sistem je sistem organa smešten u maloj karlici čija je osnovna uloga stvaranje spermatozoida i oplodnja. Sastoji se iz više organa: testisi, epididymis, ductus deferens, vesiculae semineales, ductus ejaculatorius, prostata, glandulae bulbourethrales i penis.
Anatomija muškog reproduktivnog sistema:
a. Testis (semenik)
Predstavlja parnu polnu žlezdu smeštenu u kožnoj vrećici koja se naziva skrotum. Ovoidnog oblika, veličine 4-5 cm i okružen sa dva sloja protektivnog vezivnog tkiva.
Tunica vaginalis testisa predstavlja spoljašnju ovojnicu i ona ima dva lista: parijetalni i visceralni. Ispod nje se nalazi tunica albuginea koja osim što okružuje čitav testis, ona prodire u njegovu unutrašnjost formirajući vezivne septume kojima se testis deli na veliki broj lobula. (slika 4.1.)
Svaki lobulus u sebi sadrži seminiferni tubul (tubulus seminiferus) u kom se, kod odrasle osobe, aktivno vrši spermatogeneza. Seminiferni tubuli svakog lobusa se međusobno povezuju formirajući rete testis, koji se nalazi u hilumu testisa tkzv. mediastinum testisa.
Od rete testisa polaze eferentni ductuli koji napuštaju testis i vrlo brzo se završavaju, formirajući epididimis.
b. Epididymis (pasemenik)
Predstavlja strukturu koja povezuje testis sa ductusom deferensom. Anatomski se može podeliti u tri regiona: glava (caput), telo (corpus) i rep (cauda). Osnovna uloga epididimisa jeste da skladišti prethodno formirane spermatozoide. Osim toga, u lumenu epididimisa dolazi i do dodatne maturacije spermatozoida.
U toku ejakulacije, spermatozoidi prelaze u ductus deferens, odakle se putem peristaltike mišićnog sloja njegovog zida kreću ka spoljašnjoj sredini.
c. Ductus deferens (semevod, vas deferens)
Ovaj kanal je dužine 30 cm i povezuje epididimis sa muškom uretrom. Pre samog ulaska u mušku uretru on formira proširenje koje se naziva ampula i spaja se sa izvodnim kanalima semene kesice. (slika 4.3.)
d. Vesicula seminealis (semena kesica)
Predstavlja parnu tubularnu žlezdu koja je smeštena na zadnjoj strani mokraćne bešike. Ima ulogu da luči sekret koji se u toku ejakulacije meša sa spermatozoidima i predstavlja deo semene tečnosti.
Izvodni kanal semene kesice se spaja sa ampulom formirajući ductus ejaculatorius (mlaznični vod) koji zatim prolazi kroz tkivo prostate i otvara se u muškoj uretri. (slika 4.4)
e. Prostata (kestenjača)
Egzokrina žlezda koja oblikom i veličinom podseća na kesten. Nalazi se ispod mokraćne bešike i kroz nju prolazi početni deo muške uretre. U ovom delu uretre, osim mlazničnih vodova, otvara se i veliki broj izvodnih kanala prostate.
Histološka građa testisa
Da bi se u potpunosti shvatila spermatogeneza, treba se osvrnuti i na histološku građu testisa. Kao što smo već pomenuli, testis ima dve opne: tunica vaginalis i tunica albuginea. Tunica albuginea se još naziva i kapsulom testisa. Ona prodire duboko u tkivo, formirajući septume koji dele testis na 200-300 lobula.
Svaki lobus u sebi sadrži 1-4 seminiferna tubula, u prostoru između ovih tubula se nalazi stroma sa krvnim sudovima i intersticijalnim ćelijama (Leydig ćelije). Leydigove ćelije imaju endokrinu funkciju, stvarajući testosteron pod dejstvom luteinizirajućeg hormona.
Sami seminiferni tubuli su izgrađeni iz dve vrste ćelija:
- Potporne ćelije – Sertoli ćelije, koje služe kao mehanička potpora, snabdevaju spermatogene ćelije hranljivim materijama i odstranjuju rezidualne strukture i oštećene ćelije. Takođe su ključne u formiranju krvno-testisne barijere koja sprečava da imunski sistem domaćina uništi spermatozoide. (slika 4.5.)
- Spermatogene ćelije: spermatogonije, primarne spermatocite, sekundarne spermatocite, spermatide i na kraju spermatozoidi. Karakteristično su raspoređene, tako da su spermatogonije najdalje, a spermatozoidi najbliže tj. praktično u lumenu.
Histološka građa spermatozoida
Sa svojom karakterističnom građom, spermatozoid je sposoban da dopre do jajne ćelije i oplodi je. Čine ga tri osnovna dela: glava, vrat i rep. U glavi su smešteni jedro i akrozom. Akrozom se još naziva i „kapa“, zato što prekriva dobar deo jedra. U sebi sadrži veliku količinu lizozomalnih enzima koji su ključni za fertilizaciju. (slika 4.6.)
Vrat je struktura koja povezuje glavu sa repom i u sebi sadrži centriole, početak flagele i veliku količinu mitohondrija koje imaju ulogu da stvaraju ATP i njime pokreću flagelu. Rep je najduži deo spermatozoida i čini ga flagela koja svojim pokretima omogućava i kretanje spermatozoida.
Ejakulacija
Ejakulacija predstavlja izlučivanje sperme iz penisa i najčešće je praćena orgazmom. Fiziološki gledano, sastoji se iz dve faze:
- Faza emisije – epididimis, seminealna vezikula i prostata se kontrahuju gurajući spermu prema uretri. U ovom periodu dolazi do mešanja spermatozoida sa semenom tečnosti iz seminealnih vezikula i prostate.
- Faza snošaja – pubokoksigealni mišić se kontrahuje impulsivno i izbacuje spermu u spoljašnju sredinu.
Prilikom ejakulacije, kod odraslog muškarca se oslobodi preko 300 miliona spermatozoida po mililitru semene tečnosti.
